Για χρόνια μετά το πέρασμα του Μαγγελάνου (01-11-1520 / 28-11-1520) από τον
πορθμό που φέρνει το όνομά του στο νότιο άκρο της Αμερικής, η διέλευση πλοίων
νοτίως του ακρωτηρίου Χορν παρέμενε άγνωστη. Και ο πορθμός αυτός, σαν
μοναδικός δρόμος διελεύσεως από τον Ατλαντικό ωκεανό στον Ειρηνικό και
αντίστροφα που ήταν, απόκτησε αμέσως μία διαρκώς αυξανόμενη εμπορική σημασία.
Δείγμα του ύψους της αξίας που απόκτησε και το πιο κάτω:
Η πανίσχυρη Ολλανδική Εταιρία των Ανατολικών Ινδιών (1602 – 1799), που έδρευε
στο Άμστερνταμ, ίσως η μεγαλύτερη εταιρεία του κόσμου στην περίοδο της ακμής
της τον 17 ο αιώνα, που εμπορεύονταν θησαυρίζοντας τα μπαχαρικά, και όχι μόνον,
της Ινδονησίας και της ευρύτερης περί την Ινδονησία περιοχής, μεταξύ των
προνομίων που ζήτησε και έλαβε από την Ολλανδική κυβέρνηση ήταν, να έχει το
μονοπώλιο ολόκληρου του Ολλανδικού θαλάσσιου εμπορίου που θα διεξάγονταν
μέσω του πορθμού του Μαγγελάνου και του ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας της
Νοτίου Αφρικής. Κάθε παράβαση δε αυτού του όρου, να είναι αυστηρά κολάσιμη.
Σύμφωνα με τα πιο πάνω λοιπόν, όποιος θα ανακάλυπτε έναν διαφορετικό δρόμο να
πηγαινοέρχεται από την Ευρώπη στον Ειρηνικό, ουσιαστικά θα ανακάλυπτε έναν
κρυμμένο θησαυρό. Ένας εξ αυτών που δεν άργησε και πολύ να προσπαθήσει να τον
βρει (αυτόν τον δρόμο), ήταν ο Ολλανδός μεγαλέμπορος Isaac Le Maire.
Για τον σκοπό αυτόν, το 1615 ίδρυσε μία εταιρεία με το όνομα Australishe
Compane, και τις μισές μετοχές της, τις παραχώρησε στον έμπειρο πλοίαρχο Willem
Schouten. Αμέσως μετά αγόρασε για λογαριασμό της ίδιας αυτής εταιρείας δύο πλοία
το Eendracht μήκους 40 περίπου μέτρων και το Hoorn περίπου 30 μέτρων.
Το πλήρωμα του Eendracht θα αποτελούνταν από 65 άτομα και πλοίαρχός του θα
ήταν ο ίδιος ο Willem Schouten, ενώ την πλοιαρχία του Hoorn θα αναλάμβανε ο
νεότερος αδερφός του ο Jan και το πλήρωμά του θα αποτελούνταν σαν μικρότερο που
ήταν, από 21 μόνον άτομα.
Υπεύθυνος της όλης αποστολής ορίσθηκε ο Jacob (Jacques) Le Maire, γιός του Isaac
Le Maire και ναυτίλος της ο Willem Schouten.
Τέλος στις 14 Ιουνίου 1615, τα δύο πλοία πανέτοιμα αναχώρησαν από το HOORN
της Ολλανδίας, με τον σκοπό να βρουν ένα καινούργιο πέρασμα που θα τους πήγαινε
στον Ειρηνικό και στα νησιά των μπαχαρικών που υπήρχαν σ’ αυτόν, ακολουθώντας
δυτική πορεία.
Ως είναι αναμενόμενο, καθένας που θα ξεκινούσε για μία τέτοιου είδους αποστολή,
θα είχε φροντίσει πρωτύτερα, να συλλέξει οποιαδήποτε πληροφορία σχετίζονταν μ’
αυτήν. Και υπήρχαν δύο σχετικές πληροφορίες που φαίνεται ότι αιωρούνταν για
χρόνια ανεκμετάλλευτες, και αφορούσαν την ύπαρξη ενός άλλου περάσματος από τον
Ατλαντικό στον Ειρηνικό, νότια του πορθμού του Μαγγελάνου. Εικάζεται ότι είχαν
φτάσει στα αυτιά των υπευθύνων της αποστολής που τώρα αναφερόμαστε, αλλά
σίγουρα όχι και στ’ αυτιά των υπευθύνων της Ολλανδικής Εταιρείας των Ανατολικών
Ινδιών.
Πιο συγκεκριμένα:
Το πλοίο San Lesmes με πλοίαρχο τον Francisco de Hoces, ήταν ένα εκ των εφτά
πλοίων που ξεκίνησαν υπό τον La Loisa τον Ιούλιο του 1525 από την La Coruna της
Β.Δ. Ισπανίας, για τα νησιά των μπαχαρικών στις Ανατολικές Ινδίες (Ινδονησία) μέσω
του πορθμού του Μαγγελάνου. Τον Γενάρη του 1526 και ενώ ευρίσκονταν προ της
ανατολικής εισόδου στον πορθμό του Μαγγελάνου, μία κακοκαιρία ξέριξε το San
Lesmes νότια στο 56 ο με 57 ο Νότιο πλάτος (συντεταγμένες Cape Horn 55 ο 58’
Νότιο και 067 ο 16’ Ανατολικό). Εκεί το πλήρωμα πίστεψε ότι είδε το νότιο άκρο της
γης, νότια και δυτικά του οποίου υπήρχε ένα ανοιχτό πέλαγος, που ένωνε τον
Ατλαντικό με τον Ειρηνικό Ωκεανό.
Επίσης πενήντα δύο (52) χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα τον Σεπτέμβρη του
1578, ο γνωστός Άγγλος κουρσάρος Francis Drake, κυβερνήτης του πλοίου Golden
Hind, εκτοπίσματος 300 τόνων, μήκους 31 μέτρων και πλάτους 6.1, κατά την
αποστολή του «Περίπλους της Γης» για λογαριασμό της Αγγλίας, αφού πέρασε τον
πορθμό του Μαγελάνου και βγήκε στον Ειρηνικό ωκεανό, τον Σεπτέμβρη του 1578,
μιά κακοκαιρία τον ξέριξε νότια σε ένα άγνωστο μέχρι τότε ανοιχτό πέλαγος, νότια
και αυτής της Παταγωνίας. Το πέλαγος ήταν αυτό που σήμερα γνωρίζομε σαν
«Πέρασμα του Ντρέικ», το οποίο έχει πλάτος κάπου 400 μίλια και εκτείνεται από το
Ακρωτήριο Χόρν μέχρι τα νησιά Νότια Σέτλαντ της Ανταρκτικής.
Επανερχόμενοι στην αποστολή που ξεκίνησε από το Hoorn της Ολλανδίας, τα πλοία
Eendracht και Hoorn προσέγγισαν στα νησιά Κάβο Βέρντε και στην Σιέρα Λεόνε
στην Δυτική Αφρική, για ανεφοδιασμό κυρίως φρέσκων και νερού. Απ’ εκεί
αναχώρησαν με κατεύθυνση προς την Αργεντινή και αρχές Δεκεμβρίου έφθασαν στο
λιμάνι που σήμερα ονομάζεται Puerto Deseado (47 ο 45’Νότια και 65 ο 55’ Δυτικά).
Είναι ένα προστατευμένο λιμάνι, στο οποίο το ύψος της παλίρροιας φθάνει τα πέντε
(5) μέτρα. Ο πυθμένας της θάλασσας ήταν κατάλληλος για να προκαθίζουν τα πλοία
σε αυτόν κατά τις επαναλαμβανόμενες τακτικές υποχωρήσεις (αμπότιδες) των νερών,
προκειμένου να καθαρίσουν τα ύφαλά τους από τα στρείδια και τα χορτάρια που
είχαν αναπτυχθεί πάνω σ’ αυτά. Προχώρησαν στην διαδικασία αυτή και με ξύστρες
αφαιρούσαν τα στρείδια και τα χορτάρια, ενώ με περιορισμένη χρήση φωτιάς που
άναβαν με θάμνους, έκαιγαν τα ύφαλα (κάτι που γίνεται και σήμερα) για να
καταστραφούν τυχόν μικροοργανισμοί που είχαν δημιουργηθεί στα ξύλα των υφάλων
τους. Φαίνεται όμως ότι για κάποιον λόγο στο Hoorn η φωτιά τους ξέφυγε και
επεκτάθηκε σε ολόκληρο το πλοίο. Όταν δε αυτή έφθασε στην πυριτιδαποθήκη του,
προκλήθηκε έκρηξη, και το πλοίο διαλύθηκε ολοσχερώς. Ανθρώπινες απώλειες δεν
υπήρξαν και τα πληρώματα περιμάζεψαν όσα πράγματα ήταν δυνατόν να
περισωθούν και τα μετάφεραν στο Eendracht.
Στις 16 Ιανουαρίου του 1616 μόνο του το Eendracht, έχοντας δύο πληρώματα, το
δικό του και του HOORN, ξεκίνησε πάλι για το επόμενο σκέλος του ταξιδιού του,
ακολουθώντας πορεία νότια.
Αφού άφησαν στα δεξιά τους την είσοδο του πορθμού του Μαγγελάνου και έφθασαν
στην Γη του Πυρός, ψυχροί ισχυροί δυτικοί άνεμοι και γενικά άσχημες καιρικές
συνθήκες τους ξέριξαν ανατολικά στον Ατλαντικό ωκεανό. Ο καπετάνιος του
Eendracht, ο Schouten, λόγω των αμφιβολιών που είχε για την ύπαρξη περάσματος
προς τον Ειρηνικό, νοτίως της Γης του Πυρός, Σκεύθηκε να εγκαταλείψουν την
επιχείρηση αυτή και πρότεινε στον Jacob La Maire να στραφούν προς το ακρωτήριο
της Καλής Ελπίδας στην Νότια Αφρική. Τις ανησυχίες του ενίσχυε και η ανασφάλεια
που ένιωθε από την απώλεια του υποστηρικτικού τους πλοίου, του Hoorn.
Μεταπείσθηκε όμως από την επιμονή του Jacob Le Maire και συνέχισαν το ταξίδι
όπως αρχικά το είχαν σχεδιάσει.
Στις 29 Ιανουαρίου 1616 έφθασαν σε ένα ακρωτήριο το οποίο πίστεψαν ότι ήταν το
πλέον νότιο μέρος της Αμερικανικής ηπείρου και το ονόμασαν Kaap Hoorn ( Cape
Horn στα Αγγλικά) ή απλώς Χόρν προς τιμή της πόλης από την οποία αναχώρησαν,
το Hoorn. Τη στιγμή αυτή ουσιαστικά είχαν εκπληρώσει και τον κύριο σκοπό της
αποστολής τους, είχαν αποδείξει δηλαδή ότι υπήρχε πέρασμα νοτίως του πορθμού
του Μαγγελάνου, από τον Ατλαντικό προς τον Ειρηνικό Ωκεανό και κατ’ επέκταση
προς τα νησιά των μπαχαρικών.
Στις 12 Σεπτεμβρίου του 1616 έφθασαν στο νησί Ternate (ευρίσκεται στο μέσον και
δυτικά του νησιού North Malucu, δυτικά της Νέας Γουινέας και ανατολικά του
νησιού Sulawesi), όπου έτυχαν ενθουσιώδους υποδοχής από τις εκεί αρχές της
Ολλανδικής εταιρείας των Ανατολικών Ινδιών (VOC ).
Επόμενος σταθμός του ταξιδιού τους ήταν η Μπατάβια ή Τζακάρτα, πόλη της Ιάβας
στην Ινδονησία, όπου και έφθασαν στις 28 Οκτωβρίου του 1616. Η υποδοχή τους
όμως στο μέρος αυτό από την VOC, δεν ήταν καθόλου καλή εκεί. Ο εκπρόσωπός της,
ο Jan Pietersz Coen, δεν έκανε δεκτό τον ισχυρισμό τους ότι έφθασαν μέχρι εκεί από
ένα άλλο, άγνωστο έως τότε πέρασμα. Αντιθέτως τους κατηγόρησε ότι παραβίασαν
τα μονοπωλιακά προνόμια που είχε η εταιρεία του επί των διαδρομών μετάβασης στα
Νησιά των Μπαχαρικών. Γι’ τον λόγο αυτόν συνέλαβαν τον Jacom Le Maire και τον
πλοίαρχο Schouten, ενώ κατάσχεσαν και το πλοίο τους το Eedracht.
Αργότερα αφού τους απελευθέρωσαν, επιβιβάστηκαν στο πλοίο Άμστερνταμ παρέα
με τον θαλασσοπόρο Joris van Spilbergen για να επιστρέψουν στην Ολλανδία. Ο
Jacob Le Maire του εμπιστεύθηκε τις παρατηρήσεις που είχε κάνει κατά το ταξίδι
του, τις οποίες ο Joris van Spilbergen συμπεριέλαβε στο βιβλίο του «Mirror of the
East and West Indies» που έγραψε και δημοσίευσε στο Άμστερνταμ αργότερα. Ο
Jacob La Maire στην ίδια διαδρομή της επιστροφής του, πέθανε πάνω στο πλοίο
Άμστερνταμ, έχοντας στο προσκέφαλο του τον Joris van Spilbergen .
Τα υπόλοιπα μέλη της αποστολής που επέβαιναν στο πλοίο Eendracht , επέστρεψαν
στην Ολλανδία την 1 η Ιουλίου 1617, δύο χρόνια και 17 ημέρες αφότου αναχώρησαν
από το Hoorn της Ολλανδίας.
Ο εμπνευστής της αποστολής Isaac Le Maire (πατέρας του Jacob), κατέφυγε στα
δικαστήρια για την κατάσχεση του πλοίου της εταιρεία του από την εταιρεία VOC
και την συμπεριφορά της. Tο δικαστήριο τον δικαίωσε το 1622, υποχρεώνοντας την
εταιρεία VOC να του καταβάλει αποζημίωση 64.000 λιρών και να του επιστέψει τα
ημερολόγια του γιού του, τα οποία εν συνεχεία ο ίδιος δημοσίευσε. Ακόμη του
αναγνώρισε το δικαίωμα, τα πλοία της εταιρείας του να κάνουν χρήση της διαδρομής
που ανακάλυψε ο γιός του.
Έκτοτε το πέρασμα νότια του ακρωτηρίου Χόρν έγινε γνωστό σε όλον τον ναυτικό
κόσμο και θα καθιερώνονταν ως το κύριο πέρασμα των πλοίων από τον Ειρηνικό
προς τον Ατλαντικό ωκεανό και αντίστροφα.
Σημειώσεις:
1. Τελικά το πλοίο San Lesmes, (ένα εκ των εφτά πλοίων που συμμετείχαν στην
αποστολής La Loisa για την οποία μιλάμε πιο πάνω), μετά τον ξεπεσμό του
από κακοκαιρία στις 56 ο με 57 ο Νότιο πλάτος, έστρεψε πάλι βόρεια, ενώθηκε
με τα άλλα τρία πλοία που είχαν απομείνει, από ένα σύνολο εφτά (7) που είχε
αρχικά η αποστολή και στις 26 Μαΐου 1526, πέρασαν μέσω του πορθμού του
Μαγγελάνου στον Ειρηνικό Ωκεανό. Εκεί όμως τα ίχνη του San Lesmes
χάθηκαν οριστικά την 1 η Ιουνίου του 1526, μέσα σε μία καταιγίδα.
2. Από τα εφτά (7) πλοία της αποστολής La Loisa, το μόνο που έφτασε στα
νησιά των μπαχαρικών, ήταν το SANTA MARIA DE LA VICTORIA τον
Σεπτέμβρη του 1526. Εκεί συνελήφθησαν από Πορτογάλους και μερικοί
μόνον του πληρώματος κατάφεραν να επιστρέψουν στην Ισπανία το 1528.
Αυτοί θα ήταν οι δεύτεροι στη σειρά που έκαναν τον γύρο του κόσμου.
Πρώτοι ήταν οι δεκαοχτώ (18) που διασώθηκαν (δύο εκ των οποίων ήταν
Έλληνες) και επέστρεψαν στο Sanlucar της Σεβίλλης με το πλοίο La Victoria,
το ένα εκ των πέντε (5) πλοίων που συμμετείχε στην αποστολή του
Μαγγελάνου.
3. Δείγμα της αξίας των μπαχαρικών την εποχή εκείνη, αλλά και του λόγου που
τα τότε ναυτικά κράτη προσπαθούσαν να γίνουν κυρίαρχοι των νησιών
παραγωγής τους παίρνομε, αν αναφέρομε πως το πλοίο La Victoria που
συμμετείχε στην αποστολή του Μαγγελάνου όταν επέστρεψε στο στο Sanlucar
της Σεβίλλης στις 6 Σεπτεμβρίου 1522, είχε στο αμπάρι του 26 τόνους
μπαχαρικά. Η αξία και μόνον αυτού του φορτίου, υπερκάλυψε τα έξοδα της
όλης αποστολής του Μαγγελάνου.
Comments