Κάποτε τό ‘φεραν τα ταξίδια μου, να περνοδιαβαίνω συχνά το Sunda Strait (το στενό ανάμεσα στην Σουμάτρα και την Ιάβα της Ινδονησίας). Σε κάθε πέρασμα, φρεσκάριζα τις γνώσεις μου για την περιοχή, ρίχνοντας μια ματιά στο σχετικό pilot book* και τις διορθώσεις του. Με προέτρεπε να το κάνω ένα caution* πάνω στον ναυτικό χάρτη της περιοχής, τον ΒΑ-2056 που μιλούσε για πιθανή αλλοίωση του βυθού, λόγω της υποβρύχιας δραστηριότητα του ηφαιστείου Κρακατόα, που ευρίσκεται πάνω στο νησί Rakata, στα νοτιοδυτικά του ίδιου του στενού. Θυμάμαι ότι πάντα με σοκάριζαν οι αναφορές του βιβλίου στις εκρήξεις του ηφαιστείου και ιδιαιτέρως εκείνων που προκλήθηκαν τον Αύγουστο του 1883. Τις εντυπώσεις μου αυτές, μαζί με όσες άλλες απεκόμισα κατά την επίσκεψή μου στην πόλη του Telukbetung και σε ένα μνημείο όπου έστησαν εκεί για όσους χάθηκαν από τις τότε εκρήξεις του και τα φονικά τσουνάμι που τις ακολούθησαν, συν όσα σχετικά διάβασα, θα προσπαθήσω να εκθέσω πιο κάτω, αν και γνωρίζω ότι μάλλον θα επαναλάβω άλλους, που έχουν ασχοληθεί με το ίδιο θέμα πρωτύτερα.
Χάρτης του SUNDA STRAIT
Το ηφαίστειο Κρακατόα λοιπόν, μετά το ξύπνημά του τον Μάη του 1883, είχε μία παύση περίπου τρίμηνη, αλλά στις 12 και 53 λεπτά της 26ης Αυγούστου το 1883, ημέρα Κυριακή, υπενθύμισε την φοβερή παρουσία του με βρυχηθμούς και μία νέα έκρηξη.[1]
Το ηχηρό και ακατάπαυστο εις το εξής κόχλασμά του, συνοδεύονταν από εκρήξεις ολοένα μεγαλύτερης έντασης, που έσπερναν τον τρόμο σ’ ανθρώπους και ζωντανά της ευρύτερης περιοχής. Η απόσταση των 150 χιλιομέτρων της πρωτεύουσας Μπατάβια (Τζακάρτας) από το ηφαίστειο, δεν ήταν ικανή να αποσβέσει τον ήχο των ομοβροντιών που εξαπέλυε ασταμάτητα. Κάτοικοί της είπαν: «Ηφαιστειακοί κεραυνοί όλη την νύχτα ακούγονταν σαν εκρήξεις βλημάτων πυροβολικού έξω από την πόρτα μας και δε σε άφηναν να κλείσεις μάτι» .[2]
Ο καπνός, η τέφρα και η ελαφρόπετρα που εξακοντίζονταν ιδίως κατά τις εκρήξεις του στην ατμόσφαιρα, εσχημάτισαν μία στήλη ύψους 25 χιλιομέτρων αρχικά και 36 αργότερα. [3]
Στις 17.30 ώρα τοπική, τσουνάμι ύψους 1 με 2 μέτρα, επακόλουθο της ηφαιστειακής δραστηριότητας, επροκάλεσε ζημιές σε πλοία μικρά που ευρίσκονταν στο λιμάνι του Anjer, (δυτική όχθη της Ιάβας), όπως και σε μία κινητή γέφυρα. Άλλο στις 19.30 έσπασε πλοιάρια ελλιμενισμένα στο Merak (επίσης επί της Ιάβας) και παρέσυρε έναν Κινέζικο καταυλισμό.[4] Στις 01.00 μετά τα μεσάνυχτα, το χωριό Sirik, 6 μίλια νότια του Anjer, παρασύρθηκε ολοσχερώς από τα κύματα.[5]
Από το ξημέρωμα όμως της Δευτέρας 27-8-1883, τα ξεσπάσματα του Κρακατόα έγιναν ακόμη πιο έντονα και απειλητικά. Σε καθ’ ένα τους, λάβα πυρακτωμένη εκτινάσσονταν ψηλά στον ουρανό από τον κρατήρα του ηφαιστείου, ή εκβάλλονταν βίαια απ’ αυτόν στις πλαγιές του νησιού, για να καταλήξει ρέοντας στην θάλασσα, όπου κι ‘σβηνε μέσα σ’ έναν χαλασμό επιτόπιων εκρήξεων και σύννεφα ατμού και καπνού, αποτέλεσμα της επαφής του νερού με την λάβα. Είχε μπει, θα μας έλεγαν αργότερα οι ηφαιστειολόγοι, σε φάση παροξυσμική.[6]
Τέσσαρες θα ήταν οι κύριες εκρήξεις του την ίδια εκείνη ημέρα, που θά ‘μεναν ανεξίτηλες στη μνήμη των κατοίκων της Ινδονησίας. Κοινό χαρακτηριστικό και των τεσσάρων, ότι συνοδεύθηκαν από γιγάντια τσουνάμι. Καθένα τους θ’ αφάνιζε στο βίαιο διάβα του και από μία περιοχή, ή και θα συμπλήρωνε το καταστρεπτικό έργο των προηγουμένων.
Η πρώτη έγινε στις 05.30 το πρωί. Κύμα-τσουνάμι που ξεσήκωσε, ύψους 10 μέτρων, ξέσπασε στην ακτή του Anjer. [6] Πόλη και λιμάνι γκρεμίσθηκαν και το πλείστον του πληθυσμού του σκοτώθηκε. Αυτόπτης μάρτυρας, ένας ηλικιωμένος Ολλανδός που εργάζονταν ως πιλότος πλοίων που διέπλεαν το Σούντα Στρέιτ και βρίσκονταν κοντά στην παραλία του Anjer λέγει:
«.... με παρέσυρε η μάζα του νερού. Δε θυμάμαι τίποτε άλλο, μέχρι που πιάστηκα από έναν κοκοφοίνικα. Το πλείστον των δένδρων είχαν ξεριζωθεί, όχι όμως το δικό μου. Στους πρόποδες του βουνού, πίσω από το Anjer σαν έφθασε, καταλάγιασε η μανία του και τα νερά άρχισαν ν’ αποσύρονται πίσω στην θάλασσα.
.... Από την θέση μου στο δένδρο, είδα να παρασέρνονται ανθρώπινα πτώματα, μεταξύ αυτών ενός φίλου κι ενός γείτονά μου. Μόνον μία χούφτα ανθρώπων ξέφυγε τον θάνατο. Σπίτια και δρόμοι καταστράφηκαν και σπάνια έβλεπες ίχνη, της μέχρι πριν λίγο πολυάσχολης και ευημερούσης πόλης. Το πιστεύεις μόνον αν το δεις με τα μάτια σου. Πτώματα ανθρώπων, δένδρα πεσμένα, κατεστραμμένα σπίτια, ένας αχανής βάλτος λάσπης και μεγάλες λίμνες νερού, αυτά ήταν ότι έμεινε από την πόλη που έζησα όλη μου την ζωή....». [7]
Κατά τις 07.00, τσουνάμι που ακολούθησε μία δεύτερη έκρηξη του ηφαιστείου στις 06.44, ογκώθηκε και κατέλαβε όλο το πλάτος του στενού. Η μανία του εκτονώθηκε πάνω στις παράλιες πόλεις Merak, Ketimbang και Telukbetung.
Ο μηχανικός δημοσίων έργων N.H. van Sandick, επιβάτης στο επιβατηγό πλοίο Governor General Loudon που ευρίσκονταν έξω από το Telukbetung και είδε το κύμα αυτό να έρχεται κατ΄επάνω τους, έγραψε:
«.... ξαφνικά κατά τις 07.00, πρωί της Δευτέρας 27-8-1883, είδαμε ένα πελώριο κύμα να έρχεται από το ανοιχτό πέλαγος (του νοτιά), μέσα στον κόλπο του Teluk Lampung, το οποίο κυριολεκτικά μας έκρυβε την θέα (πίσω του). Κινούνταν με τρομερή ταχύτητα. Κάποια στιγμή μας έφθασε και το πλοίο υποχρεώθηκε να κάνει μία τρομερή βουτιά.... Όπως κι αν έχει το Loudon σώθηκε .......το κύμα όμως τώρα επλησίαζε την στεριά κι ορμούσε στο Telukbetung.... Τρία ακόμη όμοια κύματα ακολούθησαν, τα οποία κατέστρεψαν όλο το Telukbetung μπροστά στα μάτια μας. Ημπορούσαμε να δούμε το φανάρι να γκρεμίζεται. Τα σπίτια εξαφανίσθηκαν. ......... όλα έγιναν θάλασσα μπροστά στα μάτια μας.» [7]
Τα ίδια κύματα άρπαξαν σαν καρυδότσουφλο ένα τροχήλατο κρατικό ατμόπλοιο, το Berouw που ήταν αγκυροβολημένο (και μάλλον πρυματσωμένο*) στην κορυφή της προβλήτας του Telukbetung. Αφού το πέρασαν πάνω από την προβλήτα, το πέταξαν στο μέσον της Κινέζικης συνοικίας, μέσα στην πόλη. [7][8] Και τα 28 άτομα του πληρώματός σκοτώθηκαν από την βίαιη απόρριψή του στη στεριά.[9] Η ίδια σειρά κυμάτων χτύπησε καταστροφικά και την πόλη του Merak. Σα να μην ήταν αρκετές αυτές, συμπλήρωμα στις προηγούμενες καταστροφές έφερε άλλη τρίτη έκρηξη στις 08.20, ίδιας έντασης με τις προηγούμενες και ατυχώς ίδια επακόλουθα. [10]
Το πλοίο Berouw στη στεριά
Αποκορύφωμα όμως όλων των ηφαιστειακών εκρήξεων, η έκρηξη των εκρήξεων, ήταν αυτή που προκλήθηκε στις δέκα και δύο λεπτά (10.02) το πρωί, που σκόρπισε όλεθρο και σκοτάδι απόλυτο. Καταχωρήθηκε ως η μεγαλύτερη όλων των ιστορικά καταγεγραμμένων χρόνων.[10] Η δύναμή της υπολογίσθηκε ίση με 13.000 ατομικές βόμβες τύπου Χιροσίμας και θεωρείται η πλέον πολυσυζητημένη και πλέον μελετημένη σε βάθος ηφαιστειακή έκρηξη, λόγω των καταστροφών που προξένησε και του γενικότερου επιστημονικού ενδιαφέροντος που παρουσίασε. Ακούστηκε από την Μανίλα των Φιλιππίνων στον Βορά, το Πέρθ της Αυστραλία στον Νότο, και το νησί Rodriguez δυτικά (κοντά στο νησί Μορίσιους), κάπου 4600 χιλιόμετρα μακριά. [11]
Χάρτης νησιού Rakata, με βυθισμένα τα 2/3 του νησιού
Ε κ τ ι μ ά τ α ι ότι οι εκρήξεις προκάλεσαν ρήγματα στον φλοιό της γης και στα τοιχώματα της μισοαδειανής (λόγω προηγούμενων αποβολών) λεκάνης ηφαιστειακού μάγματος στα βάθη της γης. Το κρύο θαλασσινό νερό που όρμησε μέσω των ρηγμάτων να γεμίσει τον κενό χώρο της λεκάνης, ατμοποιήθηκε στη στιγμή, και τα όποια ηφαιστειακά αίτια, συνδυασμένα με την απίστευτα υψηλή πίεση της τεράστιας ποσότητας υπέρθερμου ατμού που εκλύθηκε, ανατίναξαν με μία μοναδική - όπως πιο πάνω είπαμε - στην ιστορία έκρηξη, 23 κυβικά χιλιόμετρα γης, μαζί και το βουνό του ηφαιστείου σε κομμάτια στον αέρα.[11Δ] Η στήλη του ατμού που εκτοξεύθηκε σαν ρουκέτα, έφθασε μεσούρανα, μαζί με ηφαιστειακή λάβα, βράχους, πέτρες, ελαφρόπετρες, τέφρα....[12] Βράχος κοραλλιογενής, αποκομμένος από τον βυθό της θάλασσας και βάρους 600 τόνων, εκτοξεύθηκε στα περίχωρα του Anjer, 55 χιλιόμετρα μακριά από την πηγή του κακού, το Κρακατόα και θα θυμίζει με την ογκώδη παρουσία του στους αιώνες, της φύσης την παντοδυναμία.[13]
Κοραλλιογενής βράχος 600 τόνων έξω από το Anjer, 1883
Ο θόλος της μισοαδειανής λεκάνης μάγματος, κομματιασμένος από την έκρηξη, κατέρρευσε και χώνεψε στο εσωτερικό της, ακολουθούμενος στο ίδιο βάραθρο από τα 2/3 του νησιού που ευρίσκονταν από πάνω του. Θαλασσινό νερό βάθους 250 μέτρων, εσκέπασε τον χώρο που καταποντίσθηκε το τμήμα του νησιού. [14]
Η ορμή του θαλασσινού νερού που έσπευσε να πάρει την θέση του καταποντισμένου τμήματος του νησιού, σε συνδυασμό με τον κυματισμό που ξεσηκώθηκε από την βίαιη επιστροφή του όγκου των πετρωμάτων στην θάλασσα, από τον ουρανό που είχαν εκτοξευθεί, μαζί και οι αλλεπάλληλες εκρήξεις που τα ίδια αυτά πυρακτωμένα πετρώματα προκάλεσαν εισερχόμενα στο θαλασσινό νερό, σε συνδυασμό πάντα με τα όποια άλλα - γνωστά ή άγνωστα - γεωλογικά αίτια, επροκάλεσαν ένα γιγάντιο σεισμικό κύμα, τσουνάμι. Έχοντας ως αφετηρία το νησί Rakata, ξεχύθηκε ίδιο θεριό ανήμερο, στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, καλυμμένο στο απόλυτο σκοτάδι (που είχαν προκαλέσει οι αποβολές του ηφαιστείου), για να σαρώσει ότι είχαν αφήσει ζωντανό ή όρθιο, οι προηγούμενες εκρήξεις και τσουνάμι, στην ευρύτερη περιοχή του στενού. [15][16]
Όταν το μ έ τ ω π ο αυτής της ορμητικής μάζας νερού, το σεισμικό κύμα, πλησίασε τις στεριές και άρχισε προοδευτικά να «τρίβεται» πάνω στον βυθό της ακροθαλασσιάς που ολοένα ρήχαινε, η ταχύτητά του το ίδιο προοδευτικά άρχισε να ελαττώνεται (λόγω της τριβής του στον βυθό), με συνέπεια το υπόλοιπο νερό που ακολουθούσε πίσω του με μεγαλύτερη ταχύτητα, να προλαβαίνει το καθυστερημένο μπροστινό του και να το καβαλικεύει πάλι και πάλι ασταμάτητα, διογκώνοντας, θεριεύοντας και μεταβάλλοντας έτσι το αρχικό μέτωπο του κύματος σε τσουνάμι τόσο μεγαλύτερο, όσο μεγαλύτερη ήταν η αντίσταση που συναντούσε στην πορεία του, από την σύσταση (τον τύπο) του βυθού.
Πως δημιουργείται το Τσουνάμι
Η ανατομία ενός Τσουνάμι
Στο B.A. Pilot Book* Νο 36, διαβάζουμε: «Όπου το σεισμικό θαλάσσιο κύμα εμποδίσθηκε, μεγάλωσε πάρα πολύ σε όγκο και σύμφωνα με παρατηρήσεις στο Pulau Tempurang είχε ύψος 22 μέτρων, στο Merak, ανάμεσα στο νησί και την κύρια στεριά υψώθηκε στα 36 ½ και από το Tenjung Tua στο Telukbetung το μέσο ύψος του έφθασε τα 24 ½ . Μέσα στην πόλη του Telukbetung το νερό ανέβηκε 36 μέτρα. Κάθε αντικείμενο στην ξηρά, μέχρι τους πρόποδες των λόφων ισοπεδώθηκε και όπου η ξηρά ήταν χαμηλή, το νερό προχώρησε 5 μίλια (9 χιλιόμετρα) μέσα. Στο Telukbetung το νερό έφθασε μέχρι την πλατεία της πόλης, 36 μέτρα πάνω από την θάλασσα ........
.... Η ενδοχώρα, μέχρι και σε ύψος 30 μέτρα, μεταβλήθηκε σε μία μάζα από πυρακτωμένη λάβα και πέτρες. Πανίδα και χλωρίδα καταστράφηκαν ολοσχερώς και πέρασαν 5 χρόνια μέχρις ότου πρασινίσουν ξανά.
.... Πριν την έκρηξη η οποία κατέστρεψε ολοσχερώς την πλευρά του νησιού βορείως της υψηλότερης κορυφής του, το νησί είχε μία έκταση 5 επί 3 μίλια. Τώρα η βόρεια πλευρά του, υψώνεται κάθετα από την θάλασσα και το υπόλοιπο καλύπτεται από πρασινάδα.
Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση, 36417 άτομα χάθηκαν, από τους οποίους 37 ήταν Ευρωπαίοι» (μετάφραση δική μου)[28].
Ευθύς ως οι ηφαιστειακές εκρήξεις (του Αυγούστου το 1883), οι σεισμοί και τα τσουνάμι καταλάγιασαν κάπως και η περιοχή έγινε προσβάσιμη, άρχισαν να την επισκέπτονται δημοσιογράφοι και εκπρόσωποι των αρχών.
Μία από τις πρώτες δημοσιευθείσες ανταποκρίσεις από τον τόπο του κακού, έλεγε: «Οι πιο ζοφερές προβλέψεις έπεσαν εκτός πραγματικότητας». Και η επίσημη αναφορά που εστάλη από την περιφερειακή πρωτεύουσα Bantam προς την κεντρική διοίκηση έγραφε: «Πάνε όλα. Πολλές ζωές χάθηκαν» [25]
Από κάθε έκθεση ή δημοσιογραφικό άρθρο που συντάχθηκε για την περιοχή, σπανίως έλλειπαν οι λέξεις: αφανισμός, σαρώθηκαν, ξεριζωμός, ισοπεδώθηκαν, παρασύρθηκαν, πλημμύρισαν... Και βεβαίως πίσω από κάθε μία, κρύβονταν μία ανείπωτη συμφορά.
Η γη, θά ‘μενε για περισσότερο από πέντε χρόνια άγονη και άκαρπη. Ζώα και πτηνά θά ‘παιρναν τον δρόμο της φυγής για να επιβιώσουν, και οι άνθρωποι, όσοι απόμειναν, θα ξεκίναγαν μία νέα ζωή απ’ το μηδέν, με πόρους μηδέν.[26]
Νησί Rakata, καλντέρα
Κάνοντας έναν περιληπτικό απολογισμό και ανακεφαλαίωση του μεγάλου κακού που χτύπησε αυτή την περιοχή, τις δύο σημαδιακές εκείνες ημέρες του 1883, ημπορούμε να πούμε ότι τα κύματα με τον όγκο τους και την ορμή τους, κατέστρεψαν και σάρωσαν δυστυχώς επανειλημμένα οτιδήποτε συνάντησαν και στις δύο πλευρές του στενού. Οιαδήποτε ζωντανή ύπαρξη βρέθηκε στο διάβα τους, είχε την τύχη των σταχιών εμπρός στην θεριστική μηχανή κατά τον θέρο. Τραπουλόχαρτα στον άνεμο έγιναν ισχυρά πέτρινα κτήρια στο Merak, όταν αυτά χτυπήθηκαν από το τσουνάμι που σηκώθηκε μετά την έκρηξη των 10.02. Κινούμενο βουνό που κόχλαζε, αποκάλεσαν το κύμα που μπήκε στην πόλη. (Σε 40 και πλέον μέτρα ύψος λένε οι περισσότερες νέες αναφορές ότι έφθασε η κορυφή του).[17] Έκρηξη και κύματα ερήμωσαν 165 πόλεις και χωριά, μεταξύ αυτών και οι ευημερούσες πόλεις Anjer, Merak, Tjarinjin και Telukbetung. Σε άλλες 132 (πόλεις ή χωριά) προξένησαν ζημιές ανυπολόγιστες.[18]
Κατά τους ντόπιους, θα ήταν ευχή αν αλήθευε ο επίσημος αριθμός απολεσθέντων, που ανακοίνωσε η Ολλανδική κυβέρνηση. Ατυχώς αυτοί πιστεύουν ότι είναι πολύ περισσότεροι, κάποιοι κάνουν λόγο ακόμη και για 120.000 άτομα.[19] Ο αληθινός όμως αριθμός των νεκρών ουδέποτε θα γίνει γνωστός. Καιρό μετά την έκρηξη και το τσουνάμι, ανθρώπινα πτώματα έπλεαν έρμαια των κυμάτων στον Ινδικό.[20] Για την συντριπτική πλειοψηφία των θυμάτων, (90%), υπεύθυνα θεωρούν τα τρομερά σεισμικά κύματα, τα τσουνάμι.[21]
Όταν στις 13-5-1989, ευρέθηκα με το καράβι Bavaria, στο Panjang, το κύριο λιμάνι κοντά στο Telukbetung, για να φορτώσομε μία παρτίδα τσουβαλάδο* καφέ και κάποιες ποσότητες πανάκριβων μπαχαρικών και καπνού, παρεκάλεσα τον πράκτορα και μου διέθεσε ένα αυτοκίνητο με οδηγό, για να επισκεφθώ το Berouw, που σύμφωνα με όσα διάβασα υπήρχε κάπου εκεί στην πόλη.
Παρέα με τον πρώτο μηχανικό τον Χρήστο τον Χατζηδάκη, τον μαρκόνη* Κώστα Γεωργίου και μιά Γερμανιδούλα την Μαρτίνα, υπάλληλο των χρονοναυλωτών* μας (Hapag Lloyd) στο υποκατάστημά που διατηρούσαν στην Τζακάρτα, ξεκινήσαμε για την επίσκεψη, μη δίνοντας και πολύ σημασία σε κάτι κουβεντούλες – εξηγήσεις, που μας έδινε ο οδηγός με τα τσάτρα – πάτρα Αγγλικά του.
Απογοητευτική ήταν η πρώτη εντύπωση. Εκεί που περιμέναμε να δούμε ένα καράβι στη στεριά, το οποίο κατά πάσα πιθανότητα θα είχαν μετατρέψει.... σε μουσείο, ο οδηγός μας έδειξε μία πλατεία κυκλική, στο μέσον της οποίας υπήρχε μία μεγάλη σημαδούρα θαλάσσης με το κλασσικό φαναράκι στην κορυφή, τοποθετημένη με κάποια κλίση πάνω σε μεγάλες πέτρες, εμφανώς προερχόμενες από την θάλασσα και ριγμένες «προσεγμένα άτακτα». Το χρώμα της σημαδούρας είχε κάποια βαθειά απόχρωση βερνικιού για ξύλο. Ολόγυρα στην πλατεία είχαν ανεγείρει έναν τοίχο πέτρινο, όχι πολύ ψηλό. Η πλευρά του προς το κέντρο της πλατείας, είχε γίνει ο καμβάς πάνω στον οποίο καλλιτέχνης, επικολλώντας πέτρες, οι περισσότερες των οποίων είχαν μέγεθος πάνω κάτω μιας παλάμης, αναπαράστησε μία ομαδική φυγή ανθρώπων προς την ενδοχώρα, γεγονός που φαίνεται ότι επακολούθησε μετά τις αλλεπάλληλες εκρήξεις του ηφαιστείου, κατά τις 26 και 27 Αυγούστου το 1883.
Απ’ όσο θυμάμαι, το πρωτότυπο αυτό μωσαϊκό, κυρίως επαρίστανε γονείς με παιδιά στην αγκαλιά και πραμάτειες στην πλάτη, κάρα φορτωμένα με ανθρώπους και νοικοκυριά που τα έσερναν βόδια, υποζύγια παντός είδους φορτωμένα με πράγματα, ανθρώπους με μπόγους στην πλάτη τους και πάντα κάτι άλλο στα χέρια, ενώ κάποιοι απ’ αυτούς πισωγυρίζοντας το κεφάλι, εκοίταζαν προς τον ουρανό, που ανελέητος συνόδευε τη φυγή τους με βροχή από πέτρες.
Αν και ουδεμία σχέση έχω με την καλλιτεχνία, τολμώ να πω, ότι ο συγκεκριμένος καλλιτέχνης, με τον τρόπο που επικόλλησε στον τοίχο τις σχεδόν απελέκητες πέτρες του, έδωσε ζωντάνια και έκφραση σε κάθε τι που αυτές συνέθεταν. Ίσως δε θα ήταν υπερβολή αν έλεγα, ότι εισέπραττες ακόμη και την αγωνία αυτών των τόσο οδυνηρά και ανεπάντεχα χτυπημένων από το ξέσπασμα της φύσης ανθρώπων και ότι απέδιδαν άριστα την απελπισμένη τους προσπάθεια να ξεφύγουν προς την ζωή, το δέος που ένοιωθαν μπροστά στον κίνδυνο που έβλεπαν νά ’ρχεται, από το εξ’ ουρανού πετροβόλημα.
Μελανό σημείο του όλου σκηνικού: όποια πετρούλα είχε ξεκολλήσει, από την όποια αιτία, πίσω δεν ξ α ν α κ ο λ λ ή θ η κ ε.
Το καράβι, ερωτήσαμε τον οδηγό μας, που είναι το καράβι; Με νοήματα και κάποιες λέξεις Αγγλικές, μας έδωσε να καταλάβομε ότι μετά την αποβολή του στη στεριά, στον ίδιο χώρο που μας έφερε, οι κάτοικοι σε χρόνο μηδέν το κατάκλεψαν και το γυμνό κουφάρι του.... απ’ ότι πιστέψαμε ότι μας είπε... κι αυτό γρήγορα με τον άλφα ή βήτα τρόπο εξαφανίσθηκε....
Δε μας άρεσε αυτό που ακούσαμε, αλλά ... μείναμε σ’ αυτό που καταλάβαμε. Ευτυχώς σκέφθηκα, που έφκιασαν κι αυτό το μνημείο, για τους τόσους γραμμένους κι άγραφους, κλαμένους κι άκλαυτους που χάθηκαν εκείνες τις δύο αποφράδες ημέρες του Αυγούστου, το 1883.
Επειδή όμως κάτι δε μου άρεσε, κάτι δεν έδενε σχετικά με το καράβι Berouw, σκέφτηκα να το ξανακοιτάξω σε χρόνο πιο εύθετο. Απόστρατος τώρα λοιπόν, μακριά από τις ασφυκτικά επαγγελματικές - χρονικές πιέσεις του τζενεραλάδικου*, έχοντας χρόνο περισσευούμενο και ψάχνοντας εύρηκα ότι:
Το ογκωδέστερο όλων και πιο καταστροφικό κύμα που σηκώθηκε μετά την έκρηξη των 10.02 στις 27-8-1883, μπαίνοντας στο Telukbetung, αφού ερήμαξε κι αφάνισε ότι είχε απομείνει, αν είχε απομείνει, όρθιο ή εν ζωή, πήρε μαζί του από την Κινέζικη συνοικία και το Berouw (που το είχαν φέρει τα κύματα στις 07.00), για να τ’ απαρατήσει σε θέση όρθια, στην είσοδο του ποταμού Koeripan ή Kuripan, ανάμεσα στα φοινικόδενδρα, 3 χιλιόμετρα στην ενδοχώρα και σε ύψος 10 μέτρων πάνω από την θάλασσα.[22] Ζωγραφικός πίνακας του καραβιού στην θέση αυτή, αποτυπώθηκε σε κάρτ ποστάλ και για κάποιο διάστημα έγινε το τουριστικό έμβλημα της περιοχής.
Μετά την εγκατάλειψη της αρχικής ιδέας επαναφοράς του πλοίου στην θάλασσα, κανείς δεν ξαναενδιαφέρθηκε γι’ αυτό κι αφέθηκε να σκουριάζει και να χορταριάζει με τα χρόνια, θυμίζοντας στους όλο και λιγότερους με την πάροδο του χρόνου επισκέπτες του, τις αποφράδες ημέρες του 1883 και τον άδικο χαμό του 28μελούς πληρώματός του. Από κάποιον συγγραφέα Zeilinga de Boer μαθαίνομε ότι το επισκέφθηκε το 1939, σε παιδική ηλικία, μαζί με τον πατέρα του. Το σκουριασμένο κουφάρι του, έγραψε, είχε σκεπαστεί από αναρριχητικά φυτά και είχε μεταβληθεί σε αποικία πιθήκων. [23]
Τού ‘μελλε όμως, ούτ’ εκεί να στεριώσει. Ύστερ’ από μία πλημμύρα το 1979, παρασύρθηκε από τα νερά προς την έξοδο του ποταμού κατά 1 χιλιόμετρο και οι Ινδονησιακές πλέον αρχές, μετά απ’ αυτό, το διέλυσαν για παλιοσίδερα Είχε συμπληρώσει 96 χρόνια στη στεριά.[24]
Anak Krakatoa (Το παιδί του Κρακατόα)
Οι ντόπιοι σήμερα και να θέλουν να ξεχάσουν το Κρακατόα δε μπορούν. Ανά διαστήματα τους θυμίζει την παρουσία του με βρυχηθμούς. Ήδη το παιδί του Κρακατόα, το Ανάκ Κρακατόα (ίδιο νόημα στην τοπική γλώσσα), άρχισε μεταξύ 1926 και 1928 ν’ αναδύεται από την θάλασσα και να θεριεύει με τον χρόνο.[27] Αδύναμοι, προσεύχονται παθητικά να μην ξυπνήσει για καλά. Η ιδέα και μόνον ενός νέου 1883, τους κόβει την ανάσα.
1. How volcanoes work, Krakatau, Indonesia (1883), κεφάλαιο Overview, παράγραφος 1.
Ηow volcanoes work – Krakatau Indonesia (1883).
2. Έντυπο εταιρείας Old and Sold (Email: info@oldandsold.com),
Αναδημοσίευση άρθρου με τίτλο: Krakatoa, The Greatest Volcanic Explosions,
που πρωτοδημοσιεύθηκε το 1906, σχετική αναφορά στην παράγραφο 6 (σε ποιό έντυπο και ποιά ημερομηνία δεν γράφει).
Διαδίκτυο: Krakatoa, The Greatest Volcanic Explosions.
3. Διαδίκτυο: How volcanoes work, Krakatau, Indonesia (1883),
Κεφάλαιο: The cataclysmic Events of August 26-27, παράγραφος 2.
How volcanoes work – Krakatau Indonesia (1883). http://www.geology.sdsu.edu/how_volcanoes_work/Krakatau.html
4. Walter C. Dudley and Min Lee, Tsunami, University of Hawaii Press, 1998, σελίδα 85.
5. . David Wallenchinsky & Irving Wallace, “Volcanoes : Krakatoa blows its top Part 2”, Trivia Library, Copyright © 2010 Demand Media, Inc.
6. Έντυπο εταιρείας Old and Sold (Email: info@oldandsold.com),
Αναδημοσίευση άρθρου με τίτλο: Krakatoa, The Greatest Volcanic Explosions,
που πρωτοδημοσιεύθηκε το 1906, σχετική αναφορά γίνεται στην παράγραφο 6.
(σε ποιό έντυπο, ποιά ημερομηνία και από ποιόν γράφτηκε και πρωτοδημοσιεύθηκε δεν γράφει, ούτε άλλο στοιχείο στην επαναδημοσίευση αναφέρεται).
7. Υλικό που παρουσιάσθηκε κατά την 120η επέτειο από τη έκρηξη του Κρακατόα, μαρτυρίες ανθρώπων πουέζησαν τα γεγινότα.
8. British Admiralty Pilot Book No.36, Edition 1975, σελίδα 33.
9. Internet: How volcanoes work, Krakatau, Indonesia (1883),
Κεφάλαιο: Enormous Sea Waves, παράγραφος 4.
10. Website Designed by Andrew “Aegis Runstone” Slawson, 2009, “The History of the 1883 Eruption”Κεφάλαιο: The Cataclysm, παράγραφος 3.
Krakatoa in 1883 : Histoty the Runestone Library designed by Andrew "Aes Runestone" http://www.therunestonelibrary.com/Project2/krakatoa1883his.html
11A. David Wallenchinsky & Irving Wallace, “Volcanoes : Krakatoa blows its top Part 2”, Trivia Library, Copyright © 2010 Demand Media, Inc.
11B. Krakatoa – Wikipedia, κεφάλαια: Historical Significance, παράγραφος 3.
11Γ. “How Volcanoes Wok – Krakatau, Indonesia (1883)” , παράγραφος : Monday August 27th,
11Δ. Australian Government – Bureau of Meteorology, “ The eruption of Krakatoa, August 27, 1883”, © Copyright Commonwealth of Australia 2013, Bureau of Meteorology (ABN 92 637 533 532)
11E. Marcus Dunk, “ Will Krakatoa rock the World again?”, MailOnline, 31-7-2009,
11Z. Walter C. Dudley and Min Lee, “Tsunami” , University of Hawaii Press, 1998, σελίδα 85.
(Η πιο φημισμένη και επιστημονικά μελετημένη ηφαιστειακή έκρηξη)
11H. George Pararas – Carayannis, “The Great Tsunami of August 26, 1883from the Explosion of Krakatau Volcano (Krakatoa)”, Website Navigation Guide, (Selected by the National Science Teachers Association - NSTA- ) ,παράγραφος= 3
12. Richard Ellis/Simon Winchester, “The Island that Went Straight Up”, New York Times, April 20, 2003, παράγραφος 4.
13A. Sanjida O’ Connell, “How Krakatoa made the biggest bang”, εφημερίδα The INDEPENDENT, U.K., Wednesday 03 May, 2003, παράγραφος 4.
13B. George Pararas – Carayannis, “The Great Tsunami of August 26, 1883from the Explosion of Krakatau Volcano (Krakatoa)”, Website Navigation Guide, (Selected by the National Science Teachers Association - NSTA- ) ,παράγραφος 4.
13Γ. Sanjida O’ Connell, “How Krakatoa made the biggest bang” The Independed, UK, 03 May 2006, παράγραφος 3.
14Α. David Wallenchinsky & Irving Wallace, “Volcanoes : Krakatoa blows its top Part 2”, Trivia Library, Copyright © 2010 Demand Media, Inc., παράγραφος 6.
14Β. Marcus Dunk, “ Will Krakatoa rock the World again?”, MailOnline, 31-7-2009,
7η παράγραφος από το τέλος.
15. Richard Ellis/Simon Winchester, “The Island that Went Straight Up”, New York Times, April 20, 2003, παράγραφος 4.
16. Deborah Hopkinson, “The Volcano That Shook The World: Krakatoa 1883 Sunday, August 26, 1883”, Scholastic.com, Storyworks. New York: Jan 2004. Vol. 11, Iss. 4; pg.8., κεφάλαιο: A Terrible Explosion, παράγραφος 1.
16Β. On August 26, 1883, the Krakatau volcano erupted explosively. The following materials are presented in recognition of the 120th anniversary of that event.
Captain T.H. Lindemann, “Report from Captain T.H. Lindemann, of the ship Governor General Loudon, anchored at Telok Betong”, vanSandick.com Παράγραφος 4
17Α. Sanjida O’ Connell, “How Krakatoa made the biggest bang” The Independed, UK, 03 May 2006, παράγραφος 3.
17Β. From Wikipedia, “ 1883 eruption of Krakatoa”κεφάλαιο Tsunamis and distant effects.
17Γ. “How Volcanoes Wok – Krakatau, Indonesia (1883)” , κεφάλαιο Enormous Sea Waves, παράγραφος 1.
17Δ. From Wikipedia, “Merak, Banten” κεφάλαιο History.
17Ε. Reference.com, “Krakatoa”, κεφάλαιο Tsunamis and distant effects.
Σημείωση: Πλούσιο άρθρο.
17Z. Walter C. Dudley and Min Lee, “Tsunami”, University of Hawaii Press, 1998, σελίδα 86
18A. From Wikipedia, “Krakatoa”, κεφάλαιο Historical significance, παράγραφος 4.
18Β. Matilda O’Donnell, “Mt. Krakatoa”, Official Transcript of the U.S. Army Air Force Roswell Army Air Field, 509th Bomb Group, 27. 7. 1947, SUBJECT: ALIEN INTERVIEW, 27. 7. 1947, 1st Session, κεφάλαιο 129 – Mt. Krakatoa, παράγραφος 3.
18Γ. Marcus Dunk, “ Will Krakatoa rock the World again?”, MailOnline, 31-7-2009.
18Δ. . Deborah Hopkinson, “The Volcano That Shook The World: Krakatoa 1883 Sunday, August 26, 1883”, Scholastic.com, Storyworks. New York: Jan 2004. Vol. 11, Iss. 4; pg.8., κεφάλαιο: A Terrible Explosion, παράγραφος 11.
19Α. From Wikipedia, “1883 eruption of Krakatoa”, κεφάλαιο Effects.
19Β. Mother – Nature – Network, “The volcano Krakatoa made the loudest noise in modern history in 1883”, Copywright – 2013, MNN Holdings, LLC.
20. Walter C. Dudley and Min Lee, “Tsunami”, University of Hawaii Press, 1998, σελίδα 86.
21A. Anna Salleh, “How volcanoes kill”, ABC Science Online, 17-january 2001.
21B. “How Volcanoes Wok – Krakatau, Indonesia (1883)” , κεφάλαιο Enormous Sea Waves, παράγραφος 5.
22A. “How Volcanoes Wok – Krakatau, Indonesia (1883)” , κεφάλαιο Enormous Sea Waves, παράγραφος 4.
22B. Stephen Backshall, “Rough Guide to Indonesia”, Rough Guide Ltd,. London 1999, ISBN 1858284295,9781858284293 σελίδα 139
22Γ. Jelle Zeilinga de Boer, Donald Theodore Sanders, “Volcanoes in Human History. The Far Reaching Effects of Major Eruptions”, Princeton University Press,
ISBN: 9780691118383 eBook | ISBN: 9781400842858
Σελίδα 170, παράγραφος 3.
Jelle Zeilinga de Boer,Donald Theodore Sanders “Volcanoes in Human History: The Far Reaching Effects of Major Eruptions”, Princeton University Press.
Σελίδα 170, παράγραφος 3.
23. 2Jelle Zeilinga de Boer,Donald Theodore Sanders “Volcanoes in Human History: The Far Reaching Effects of Major Eruptions”, Princeton University Press.
ISBN: 9780691118383 eBook | ISBN: 9781400842858
Υποσημείωση σελίδας 170.
www.volcano.si.edu/world/vol_extra.cfm?...
The range of volcanic behavior is great enough, and volcano lifetimes are long enough,... The steamship Berouw, torn from its mooring in Telok Betok harbor in SE ... almost intact in the valley of the Koeripan River, 3.3 km from its anchorage. ... for almost a century, but after a heavy flood in 1979 carried it 1 km downstream, ...
(σελίδα 128?). (π=20)
https://vle.whs.bucks.sch.uk/pluginfile.php/97904/mod_resource/content/1/EarthSystems/Secondary%20Volcanic%20Hazards/Secondary%20Volcanic%20Hazards.sw
Wycombe High School, “Tsunamis – Krakatoa 1883”, Photo 34/40.
The warship Berouw, well and truly stranded 3km up the Koeripan River. Hunks of rustingiron remained remained in the jungle until the 1980s.
25. David Wallechinsky & Irving Wallace, “Volcanoes: Krakatoa Blows its Top Part 2”, Trivia – Library.com, 1975-1981, (Reproduced with permition from “The People’s Almanac), ρεπορτάζ της εφημερίδας Algeeman Dagblad στην 3η παράγραφο από το τέλος.
26. British Admiralty Pilot Book No. 36, (5th Edition 1975), σελίδα 33, αριστερά στήλη, παράγραφος 5.
27Α. Marcus Dunk, “ Will Krakatoa rock the World again?”, MailOnline, 31-7-2009.
27Β. Deborah Hopkinson, “The Volcano That Shook The World: Krakatoa 1883 Sunday, August 26, 1883”, Scholastic.com, Storyworks. New York: Jan 2004. Vol. 11, Iss. 4; pg.8., κεφάλαιο: A Terrible Explosion, παράγραφος 1.
28. Pilot Book No.36, - 5th Edition1975 - σελίδα 33 του Βρετανικού Ναυαρχείου.
Οι κατωτέρω αναφορές στα γιγάντια κύματα, ίσως και να κάνουν τα όσα πιό πάνω λέγω, λίγο πιό κατανοητά – χειροπιαστα:
First shown: BBC Two, Thursday 14 November 2002
Διαδίκτυο: BBC-Science & Nature – Horizon-Freak Wave
Freak Wave - programme summary
Currently the biggest wave factored into most ship design is smooth, undulating and 15m high. A freak wave is not only far bigger, it is so steep it is almost breaking. This near-vertical wall of water is almost impossible to ride over - the wave just breaks over the ship. According to accident investigator, Rod Rainey, such a wave would exert a pressure of 100 tonnes per square metre on a ship, far greater than the 15 tonnes that ships are designed to withstand without damage. It's no wonder that even ships the size of the huge freighter München can sink without trace.
Tim Williams, Yahoo! Contributor Network Jul 8, 2011 "Share your voice on Yahoo! websites. Start Here."
Παράγραφος 5
Now the question remains how do we design ships to withstand the enormous pressure that these waves can inflict? Today's ships are designed to withstand a pressure of only 15 tons of pressure per square meter. Rogue waves can exert over 100 tons of pressure per square meter. This means that today's ships are in very big trouble if they encounter any rogue wave. Like in the movie "The Poseidon" depicts a very accurate portrayal of what would happen to a vessel as large as the Queen Elizabeth 2 today if a rogue wave appeared out of nowhere and broad sided that ship. There would be no hope that that ship would survive. All of the ocean going cruise and merchant ships are currently constructed to withstand waves that only reach 50 feet.
MARINE BIOLOGY & OCEANOGRAPHY
By Vanessa MBarnes on Dec 8, 2010.
What are Rogue Waves or Freak Waves?
A rogue or freak wave is a spontaneous, unexpected wave towering above the significant wave heights around it; the monster wave is a short-lived singular wave having no other waves nearby comparable in size. Rogue waves have been reported on coasts as well as in the open ocean in rough or calm seas. The waves pose a real threat to mariners and offshore drilling platforms. Rogues exert more than 100 tons of pressure per square meter -- over six times the amount a merchant ship was designed to handle.
BRIGHT HUB ENGINEERING
Are Modern Ships Totally Safe: Rogue Waves & Naval Architecture
written by: Dr. Crystal Cooper • edited by: Lamar Stonecypher • updated: 5/27/2009
- See more at: http://www.brighthubengineering.com/naval-architecture/30455-are-modern-ships-totally-safe-rogue-waves-and-naval-architecture/#sthash.gaPXHGzF.dpuf
Διαδίκτυο: Rogue wave Implications and Role of Naval Architects
Παράγραφος 4.
For example, ships and platforms, in accordance with international standards, are typically built to withstand waves of no more than 15 meters or 49 to 50 feet from crest to trough. International strength standards also recommend that ships withstand a maximum pressure of 15 tons per square meter or 3,072 pounds per square foot. To give a sense of perspective, a rogue wave may manifest pressures that are 100 tons per square meter, which is 20,480 pounds per square foot. Not even ships 200 - 295 meters (656 - 956 feet) in length are built to withstand forces of this type. - See more at: http://www.brighthubengineering.com/naval-architecture/30455-are-modern-ships-totally-safe-rogue-waves-and-naval-architecture/#sthash.gaPXHGzF.dpuf